آیا خدا را می توان دید ؟
قرآن مجید دیدن‌خدا را غیر ممکن می‌داند و می‌فرماید:« چشم‌ها هرگز خدا را درک‌نمی‌کند.» (1)؛ علاوه بر این‌دلایل‌عقلی‌نیز رؤیت‌خدا را امکان پذیر نمی‌داند؛ زیرا لازمه‌رؤیت‌و دیده‌شدن‌یک چیز اموری‌است‌که‌هیچ‌یک‌از آن‌ها در مورد خداوند ممکن نیست‌مانند جسم‌بودن، مکان‌داشتن، جهت‌داشتن؛ زیرا می‌دانیم‌هر جسمی‌دارای‌اجزایی‌است. به‌علاوه‌همة‌اجسام‌دستخوش دگرگونی‌و تغییرند و دارای‌عوارضی مانند رنگ و حجم‌و ابعاد هستند در حالی که‌خداوند نه‌جزء دارد و نه‌تغییر می‌پذیرد و نه‌در معرض حوادث‌است.
علامه‌طباطبایی‌می‌گوید: « رؤیت‌با چشم‌خواه‌به‌همین‌کیفیتی‌باشد که امروز است‌و یا تحول به‌شکل‌دیگری پیدا کند، به‌هر حال‌یک‌امر مادی‌و طبیعی‌است‌که‌با اندازه‌و شکل‌و رنگ‌و عمق سر و کار دارد و این‌ها همه‌اموری‌مادی‌و طبیعی‌هستند و محال‌است به‌ذات‌پاک پروردگار چه‌در دنیا و چه در آخرت‌ارتباطی پیدا کند.» (2)
البته‌گروهی‌از دانشمندان‌اهل‌تسنن‌طرفدار رویت‌اند. گاه‌با صراحت‌می‌گویند که‌خداوند با چشم‌ظاهر دیده‌می‌شود، ولی‌نه‌در دنیا بلکه‌در آخرت. آنان به آیه: صورت‌هایی‌در آن‌روز شاداب است‌و به‌سوی پروردگارش می‌نگرد.» (3) استدلال‌کرده‌اند در حالی‌که‌تعبیر "ناظرة" هم‌به‌معنای نگاه‌کردن‌آمده‌و هم‌انتظار کشیدن. به‌قرینه‌آیاتی‌که‌نفی‌رویت می‌کند باید معنای انتظار کشیدن‌را پذیرفت. وقتی رؤیت‌خدا از نظر عقلی‌و نقلی‌محال‌شد فرقی‌نمی‌کند رؤیت‌در دنیا باشد یا در آخرت.
گفتنی است رؤیت خداوند با چشم حسی محال است، ولی مشاهدة فراحسی و قلبی او ممکن است. لذا در کلام امیر المونین آمده است:
«لا تدرکه العیون بمشاهدة العیان، ولکن تدرکه القلوب بحقائق الإیمان؛(4) چشم‌ها او را آشکار نبیند، لکن دل‌ها به حقیقت‌های ایمان درکش کند».
اما این که این رؤیت قلبی و ایمانی خدا برای همه انسان‌های میسور است، در دعای عرفه امام حسین(ع) به طور مطلق دربارة رؤیت قلبی خداوندآمده است:
«عَمِیَت عینٌ لا تراک علیها رقیباً؛(5 ) کور است چشمی که تو را در عالم و جهان هستی نمی‌بیند».
پی نوشت ها:
1. انعام (6) آیة 103.
2. ناصر مکارم، پیام قرآن، نشر دار الکتب الاسلامیه تهران بیروت، ج 4، ص 233.
3. قیامت (75) آیة 22 و 23.
4. نهج البلاغه، نشر موسسه امیر المومنین قم 1375 ش، خطبه 179.
5. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، نشر بلاغت قم 1375 ش، دعای امام حسین(ع) در روز عرفه، ص452
