تصوف چیست؟ عقاید و باورهای صوفیان چیست؟

در این باره به مطالب زیر توجه فرمایید :صوفی عنوان عمومی هر یک از سلسله‏های اهل تصوف است. صوفی منسوب است به «صوف» به معنی پشم، اهل تصوف ظاهراً به سبب پشمینه پوشی از بابت زهد و پارسایی به این عنوان مشهور شده‏اند.(1) از سوی دیگر صوفیه، دارای فرقه های بسیاری هستند عقاید و آداب متفاوت دارند.

 پیدایش فرقه صوفیه در تاریخ اسلام به طور دقیق مشخص نیست؛ زیرا تحولات فکری و سیر عقاید و آرا تدریجی است؛ لکن از قرن دوم هجری گروه مخصوصی در اسلام پیدا شدند که به خاطر لباس، روش و سکونت خاص، گوشه نشینی، سختگیری بر نفس و... از بقیه مسلمانان ممتاز می شدند.

درباره منشأ تصوف و میزان تأثیرپذیری‏اش از ادیان و مذاهب، نظرهای مختلفی وجود دارد. بعضی منشأ تصوف را به پاره‏ای از عقاید بودایی، ایرانی، نوافلاطونی و مسیحی نسبت می دهند. دیدگاه دیگری عناصر اسلامی را در پرورش مبادی تصوف موثر می داند. معتقد است بدون اسلام و قرآن، تصوف قادر به ایجاد حالات معنوی عرفانی نیست. گاهی صوفی و عارف یکی دانسته می شود. استاد مطهری می گوید: اهل عرفان هر گاه با عنوان فرهنگی و نظری یاد شوند، با عنوان «عرفا» و هرگاه با عنوان اجتماعی شان یاد شوند، غالبا با عنوان «متصوفه» یاد می‏شوند. عرفا و متصوفه هر چند یک انشعاب مذهبی در اسلام تلقی نمی‏شوند و خود نیز مدعی چنین انشعابی نیستند، و در همه فرق و مذاهب اسلامی حضور دارند، در عین حال یک گروه وابسته و به هم پیوسته اجتماعی هستند، یک سلسله افکار و اندیشه‏ها و حتی آداب مخصوصی در معاشرت‏ها و لباس پوشیدن‏ها، و احیانا آرایش سر و صورت و سکونت در خانقاه‏ها و غیره به عنوان یک فرقه مخصوص مذهبی و اجتماعی رنگ مخصوصی داده و می‏دهد.(2)

این آداب و حالت ها و روش ها آن ها را از مسلمانان جدا کرده، حتی برخی از کارهای آن ها بر خلاف شرع اسلام است. در برخی از روایات نیز از صوفیه مذمت شده است. زیرا آنان دارای عقاید  می باشند که مورد تایید اسلام  و اهل بیت (ع) نیست. به روایات زیر توجه شود:

1. پیامبر  (ص) فرمود: روز قیامت بر امتم بر پا نشود تا آنکه قومی از امّت من به نام (صوفیه) برخیزند. آنها از من نیستند و بهره ای از دین ندارند و آنها برای ذکر دور هم حلقه می زنند و صداهای خود را بلند می کنند به گمان اینکه بر طریقت و راه من هستند؛ در حالی که آنان از کافران نیز گمراه تر و اهل آتش اند و صدایی دارند مانند......(3)

2. پیامبر اکرم (ص) در روایتی از لعن ملائکه بر این گروه خبر داده است ؛ آنجا که در اثنای سفارش های خود به ابوذر فرمود: ای اباذر! در آخر الزمان قومی پیدا می شوند که در تابستان و زمستان لباس پشمینه می پوشند و این عمل را برای خود فضیلت و نشانه زهد و پارسایی میدانند آنان را فرشتگان آسمان و زمین لعن می کنند(4)

 در این باره به منابع زیر مراجعه فر مایید:

-عبد الله مبلغی، تاریخ ادیان ومذاهب جهان، ج 3، ص 1399، انتشارات منطق ( سینا)، قم، 1373، چاپ سوم(بحث فرقه شیخیه)

-محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص303- به بعد، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، 1375، چاپ سوم.

پی نوشت ها:

1. دائرة المعارف فارسی، مصاحب، ج 1، ص 1597، ماده صوفی.

2. مرتضی مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، کلام - عرفان، ص 84، قم، انتشارات صدرا .

3.  محدث قمی، سفینة البحار، انتشارات فراهانی تهران، ج2، ص58.   

4. حر عاملی، وسایل الشیعه، چاپ بیروت، ج11، ص508 .