بسم الله الرحمن الرحیم
توبه
دلا غافل ز سبحانی چه حاصل
مطیع نفس و شیطانی چه حاصل
بود قدر تو افزون از ملائک
تو قدر خود نمیدانی چه حاصل
توبه ازمعاصی اولین طریق سالکین الی الله وسرمایه رستگاران است .وکلید استقامت مریدان و اصل نجات است وبه توبه نگهداشته میشود از هلکات وایات و اخبار صحاح در فضل ان وارد وکفایت میکند که خداوند فرمود :ان الله یحب التوابین وپیامبر فرمود:ان کسی که از گناه توبه کند مانند کسی است که گناه ندارد (1).امیر المومنین میفرماید:استغفار اسمی است که بر شش معنا واقع میشود یعنی شش شرط دارد :1- پشیمانی از گناه گذشته 2-تصمیم به ترک گناه برای همیشه 3-حقوق مخلوق خدا را به انهابپردازی تا خدا را با پاکی دیدار کنی 4-همت کن که هر چه بر تو واجب بوده وتو ضایع کرده ای حق ان را به جا اوری 5-ان که همت کن و گوشتی را که از حرام بر تو روییده با اندوهها ذوب کنی تاجایی که پوست به استخوانت بچسبد وبین ان دو گوشت جدید بروید 6- رنج طاعت و بندگی را به چشمت بچشانی همانگونه که شیرینی معصیت را به اوچشاندی پس انگاه که این شرایط را به جا اوردی می گو یی استغفر الله...(2) .
چندین معنی برای توبه شده:
معنی فقاهتی ان ترک معاصی فی الحال .وعزم برترک انها دراستقبال وتدارک
انچه که قابل تدارک باشد.
بعضی گفته اند معنی توبه خلع لباس جفا است وترک انچه مرتکب بوده ونشر
بساط وفاو به مطلق پشیمانی هم اطلاق میشوند درکلمات.
وبه حر حال هیچ اشکالی درواجب بودن توبه ازنظرعقلی وشرعی نیست زیرا
اگربدانی که سعادت حقیقی همیشگی دراین است که ادمی درسرای دیگرخداوند
تعالی راملاقات کندخواهی دانست که کسی که ازدیداراودرحجاب است شقاوتمند
است ودران سرای عذاب به اتش جدایی خواهد سوخت وضخیم ترین حجاب همان
حجاب پیروی ازخواسته های نفسانی وارتکاب گناهان است زیرا گناه ازان جهت
که پیروی ازدشمن خدا شیطان وهوای نفس است درواقع به منزله ی اعراض وروی گردانی ازخدای تعالی می باشد به مفادحدیث شریف وقول معصوم (ع)
که می فرماید:"هرکس به گوینده ای گوش فرادهداوراعبادت وبندگی کرده است"
وهمچنین خواهی دانست که بازگشتن ازراه بعد برای رسیدن به قرب الهی واجب است واین بازگشت جز باامورسه گانه ای که درمعنای توبه ذکرشدکامل نمی گردد ودر جای خود ثابت شده که مقدمه واجب از نظر عقلی و شرعی واجب است و این وجوب نیز وجوب فوری است *زیرا بین وجود ذی المقدمه ووجوب مقدمه واجب ملازمت وجود دارد* امام صادق علیه السلام فرمود: روش رسول خدا - چنین بود که در هر روز به درگاه خداى عزوجل هفتاد مرتبه توبه مى نمود - راوى گوید: عرض کردم : آیا رسول خدا مى گفت : استغفر الله و اتوب الیه ؟ فرمود: خیر، بلکه مى گفت : اتوب الى الله) . عرض کردم : همانا رسول خدا صلى الله علیه و آله توبه مى نمود و بازگشت نمى کرد همواره در حال تکامل و تعالى بود) ولى ما توبه مى کنیم و (دوباره به حالت گذشته باز مى گردیم) . حضرت فرمود: خداوند یارى کننده است (و در این راه باید از او یارى جست).
پس نباید از رحمت واسعه خداوند مایوس شد .
اگر چندی بدم سالک میان ناجی و هالک
غلط کردم نفهمیدم ز فعل خود پشیمانم
امدم بردرگهت اینک با صد فریاد و اه
ازبزرگان عفو باشد وز فرو دستان گناه
توبه گناهکارو بخشش خداوند در احادیث و روایات معصومین:
امام صادق علیه السلام این آیه را قرائت فرمود: به راستى که خداوند شرک ورزیدن به خود را نمى بخشاید ولى غیر از شرک را براى هر کسى که بخواهد مى بخشد سپس فرمود: چه گناه کبیره باشد و چه صغیره . راوى گوید: عرض کردم : اینکه در آیه آمده است که غیر شرک را مى بخشد آیا شامل گناهان کبیره هم مى شود؟ حضرت فرمود: آرى .
اسحاق بن عمار گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم : آیا گناهان کبیره هم در این آیه از شرک استثنا شده اند؟ حضرت فرمود: آرى .
امام صادق علیه السلام فرمود: هیچ مؤ منى نیست که در شبانه روز (حتى اگر) مرتکب چهل گناه کبیره شود و با حالت پشیمانى جمله استغفار زیر را بگوید جز اینکه خداوند گناهانش را مى بخشاید و آن استغفار این است :أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَاإِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیَّ الْقَیُّومَ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ یَتُوبَ عَلَیَّ سپس فرمود: کسى که در روز مرتکب بیش از چهل گناه کبیره شود در وجودش خیرى نیست.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: همانا شفاعت من براى کسانى از امتم مى باشد که مرتکب گناه کبیره شده اند.
امام صادق علیه السلام فرمود: شفاعت ما براى شیعیانى است که اهل انجام گناهان کبیره اند ولى آنان که توبه کرده اند خداوند درباره آنان مى فرماید: ((بر علیه نیکوکاران هیچ راهى نیست .
سهل بن یسع گوید: امام رضا علیه السلام شنید که یکى از یارانش مى گوید: خداوند لعنت کند کسى را که با على علیه السلام جنگید. حضرت به او فرمود: بگو: بجز کسى که توبه نمود و خود را نیکو کرد. سپس فرمود: گناه کسى که به على علیه السلام پشت نمود و توبه نکرد از گناه کسى که با او جنگید و سپس توبه کرد بزرگتر است .
باز ا باز ا هر انچه هستی باز ا
صد بار اگر توبه شکستی باز ا
امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که نیکوکارى اش او را شادمان کند و بدى اش وى را بدحال گرداند چنین کسى مؤ من است.
امام صادق علیه السلام فرمود:
به راستى که (گاه باشد که ) مردى مرتکب گناهى مى شود پس خداوند او را به سبب گناهش وارد بهشت مى کند - راوى گوید: - عرض کردم : خداوند او را به سبب گناه وارد بهشت مى کند؟! فرمود: آرى ، او کسى است که گناه مى کند ولى پیوسته از گناهش ترسان است و از خود (به خاطر گناهکارى اش ) نفرت دارد، پس خداوند به او رحم مى آورد و او را وارد بهشت مى سازد.
ابان بن تغلب گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: هیچ بنده اى نیست که مرتکب گناهى شود پس از آن پشیمان گردد جز اینکه خداوند او را مى بخشاید پیش از اینکه طلب آمرزش کند و هیچ بنده اى نیست که خداوند نعمتى به او ببخشد پس بشناسد که این نعمت از جانب خداست جز اینکه خداوند پیش از اینکه او شکر خداى را به جا آورد او را مشمول آمرزش خویش قرار مى دهد.
امام باقر علیه السلام فرمود: از الفاظ رسول خدا صلى الله علیه و آله است که فرمود: پشیمانى توبه است .
امام باقر علیه السلام فرمود: پشیمانى از گناه براى توبه کفایت مى کند.
امام باقر علیه السلام فرمود: امام سجاد علیه السلام فرموده است : چهار چیز است که در هر کسى باشد ایمانش کامل و گناهانش پاک و آمرزیده مى گردد: کسى که به خاطر خدا به آنچه که (به آن عهد و پیمانى که ) براى مردم بر خود قرار داده است وفا کند، و زبانش با مردم راست بگوید، و از هر زشتى در نزد خدا و مردم شرم کند، و با اهل و خانواده خود خوش اخلاق باشد.
منابع :
1-المحجه البیضا ج 7 ص 9 این حدیث از امام باقر نیز روایت شده است.
2-نهج البلاغه –فیض – حکمت 409
3- بقیه احادیث از وسا ئل الشیعه (جهاد با نفس ) انتخاب شده است .
4- در نوشتن سایر متن از کتاب نفیس تذکره المتقین استفاده کرده ایم.
اللهم صل علی محمد و ال محمد وعجل فرجهم
